Hışva Hanı

Hışva (Pamuk Kozası) Han olarak da bilinen Lala Mustafa Paşa Hanı, Gaziantep Kalesi’nin eteklerinde Handan Bey Çarşısı’nda inşa edilmiştir. Lala Mustafa Paşa (Hışva) Hanı külliyenin merkez yapısıdır. Külliyeyi oluşturan yapılardan hamam ve susamhane hanın batı duvarına bitişik olarak yapılmıştır. Külliyeyi oluşturan yapılardan günümüzde izleri olmayan Bedesten ve Mir-i Miran Mescidi’nin hanın doğu yönünde yer aldığı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında yıkıldığı belirtilmektedir. 

Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde de Antep’in en meşhur hanı tanımıyla “Mustafa Paşa (Hışva) Hanı” olarak geçen hanın, ne zaman yapıldığını gösteren bir kitabe yoktur. Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırıldığını gösteren Vakfiyeler ve Şer'i Mahkeme sicilleri mevcuttur. Vakfiyesinin tarihi (Hicri 985) 1577 olup, 1563-1577 yılları arasında Lala Mustafa Paşa'nın Halep ve Şam Beylerbeyliği görevinde bulunduğu yıllarda yapılmış olmalıdır.  Tek katlı hanlar gurubuna giren yapı Gaziantep’in en eski hanıdır.

Mahkeme sicillerinde Lala Mustafa Paşa’nın Gaziantep’teki yapılarının Şam’daki yapılarıyla ilişkisi olduğu, bu yapıların ticaret yapıları olarak değerlendirilmesi, o dönemde Gaziantep’in bölgenin ticaret - kültür merkezi olması ve ticaret yollarının kesiştiği bir konumda bulunmasından kaynaklanmaktadır. Gaziantep’teki hanların büyük bölümü geçmişte olduğu gibi bugün de ticaretin yoğun olduğu kale çevresinde bulunmaktadır. Hışva Han Gaziantep’in en eski ticari yapılarından biri olarak da ayrı bir özelliğe sahiptir.  Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından restorasyonu yaptırılmıştır.